ભારતમાં ચંદ્રયાન-4 મિશનને સરકારે મંજૂરી આપી દીધી છે. આ દરમિયાન ચંદ્રયાન-3ને લઈને એક નવું અપડેટ પણ આવ્યું છે. હવે પ્રજ્ઞાને ચંદ્રની સપાટી પર એક મોટી શોધ કરી છે.
ઇન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ISRO) દ્વારા લોન્ચ કરાયેલ ચંદ્ર મિશન ચંદ્રયાન-3 એ 23 ઓગસ્ટ, 2023ના રોજ ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ નજીક ‘સોફ્ટ લેન્ડિંગ’ કર્યું હતું. 26 ઓગસ્ટ 2023ના રોજ ચંદ્રયાન જ્યાં ઉતર્યું તે સ્થળનું નામ ‘શિવ શક્તિ પોઇન્ટ’ રાખવામાં આવ્યું. ભારતમાં ચંદ્રયાન-4 મિશનને સરકારે મંજૂરી આપી દીધી છે. આ દરમિયાન ચંદ્રયાન-3ને લઈને એક નવું અપડેટ પણ આવ્યું છે. સપ્ટેમ્બર 2023માં ગાઢ નિંદ્રામાં રહેલા વિક્રમ લેન્ડર અને પ્રજ્ઞાન રોવરે કામ ચાલુ રાખવાનો સંકેત આપ્યો છે. એક વર્ષ પછી પણ તેઓ પૃથ્વી પર ચંદ્રની સપાટી વિશે માહિતી મોકલી રહ્યા છે.
પ્રજ્ઞાને મોટી શોધ કરી
હવે પ્રજ્ઞાને ચંદ્રની સપાટી પર એક વિશાળ ખાડો શોધી કાઢ્યો છે. ભારતનું ‘ચંદ્રયાન-3’ ચંદ્રના સૌથી જૂના ક્રેટર્સમાંથી એક પર ઉતર્યું હતું. મિશન અને ઉપગ્રહોમાંથી મળેલી તસવીરોનું વિશ્લેષણ કરનારા વૈજ્ઞાનિકોએ આ શક્યતા વ્યક્ત કરી છે. કોઈપણ ગ્રહ, ઉપગ્રહ અથવા અન્ય અવકાશી પદાર્થ પરના ખાડાને ‘ક્રેટર’ કહેવામાં આવે છે. આ ‘ક્રેટર્સ’ જ્વાળામુખી ફાટવાથી બને છે. આ સિવાય જ્યારે ઉલ્કા પિંડ બીજા શરીર સાથે અથડાય છે ત્યારે ‘ક્રેટર્સ’ પણ બને છે.
આ ખાડો ‘અમૃતકાળ’ દરમિયાન રચાયો હતો
ફિઝિકલ રિસર્ચ લેબ અને ઈસરોના વૈજ્ઞાનિકોએ જણાવ્યું કે ચંદ્ર જે ક્રેટર પર ઉતર્યો છે તે ‘નેક્ટેરિયન પીરિયડ’ દરમિયાન બન્યો હતો. ‘નેક્ટેરિયન પિરિયડ’ 3.85 બિલિયન વર્ષ જૂનો છે અને તે ચંદ્ર પરનો સૌથી જૂનો સમયગાળો છે. ફિઝિકલ રિસર્ચ લેબના પ્લેનેટરી સાયન્સ ડિવિઝનના એસોસિયેટ પ્રોફેસર એસ. વિજયને જણાવ્યું હતું કે, “ચંદ્રયાન-3 જ્યાં ઉતર્યું તે સ્થળ એક અનોખું ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય સ્થાન છે, જ્યાં અન્ય કોઈ મિશન પહોંચી શક્યું નથી.
રોવરે ચિત્રો લીધા
મિશનના રોવરમાંથી મળેલી તસવીરો આ અક્ષાંશ પર રોવર દ્વારા લેવામાં આવેલી ચંદ્રની પ્રથમ તસવીરો છે. આ દર્શાવે છે કે સમય જતાં ચંદ્રનો વિકાસ કેવી રીતે થયો.” જ્યારે કોઈ તારો કોઈ ગ્રહની સપાટી સાથે અથવા ચંદ્ર જેવા મોટા શરીર સાથે અથડાય છે, ત્યારે એક ખાડો બને છે અને તેમાંથી વિસ્થાપિત સામગ્રીને ‘ઇજેક્ટા’ કહેવામાં આવે છે. વિજયને કહ્યું કે “જ્યારે તમે રેતી પર બોલ ફેંકો છો, ત્યારે રેતીનો અમુક ભાગ વિસ્થાપિત થાય છે અથવા બહારની તરફ ઉછળે છે અને નાના ખૂંટામાં ફેરવાય છે”, ‘ઇજેક્ટા’ પણ એ જ રીતે રચાય છે.
ચંદ્રયાન-3 160 કિલોમીટરના વ્યાસવાળા ખાડા પર ઉતર્યું હતું.
ચંદ્રયાન-3 એક ‘ક્રેટર’ પર ઉતર્યું હતું જેનો વ્યાસ લગભગ 160 કિલોમીટર છે અને ફોટોગ્રાફ્સ તેની લગભગ અર્ધ-ગોળાકાર રચના દર્શાવે છે. સંશોધકે કહ્યું કે આ ખાડોનો અડધો ભાગ છે અને બાકીનો અડધો ભાગ દક્ષિણ ધ્રુવ – ‘એટકેન બેસિન’માંથી બહાર આવેલા ‘ઇજેક્ટા’ હેઠળ દટાયેલો હોઈ શકે છે. પ્રજ્ઞાનને ચંદ્રયાન-3ના લેન્ડર વિક્રમ દ્વારા ચંદ્રની સપાટી પર ઉતારવામાં આવ્યું હતું.
Source link
