હરિયાણા વિધાનસભા ચૂંટણીની તારીખ જેમ જેમ નજીક આવી રહી છે તેમ તેમ ચૂંટણી રસપ્રદ બની રહી છે. કોંગ્રેસ અને ભાજપ સહિત તમામ પક્ષોએ પોતપોતાના કાર્ડ જાહેર કરી દીધા છે. ચૂંટણી નોમિનેશન પ્રક્રિયા ગુરુવાર સુધી થવાની છે, ત્યારબાદ કેટલા ઉમેદવારો મેદાનમાં છે. પુરુષપ્રધાન રાજ્ય કહેવાતા હરિયાણાની રાજનીતિમાં મહિલાઓની ભાગીદારી તેની વસ્તી જેટલી રહી નથી. આ વખતે પણ તમામ રાજકીય પક્ષો મહિલાઓને ટિકિટ આપવા માટે એટલી હિંમત દાખવી શક્યા નથી.
હરિયાણામાં 13 વખત વિધાનસભા ચૂંટણી યોજાઈ
પંજાબથી અલગ થયેલા હરિયાણાના છ દાયકાના રાજકીય ઈતિહાસમાં 13 વખત વિધાનસભાની ચૂંટણી થઈ છે. 1967માં પ્રથમ વખત વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાઈ હતી અને ત્યારથી અત્યાર સુધી યોજાયેલી 13 ચૂંટણીઓમાં કુલ 575 મહિલાઓએ વિવિધ પક્ષોમાંથી પોતાનું નસીબ અજમાવ્યું હતું. આ 575 મહિલાઓમાંથી માત્ર 87 મહિલાઓ જ ધારાસભ્ય બની શકી હતી. રાજ્યમાં ઓછામાં ઓછા ચાર મહિલા ધારાસભ્યો ચૂંટાયા છે જ્યારે સૌથી વધુ 13 મહિલાઓ ચૂંટાઈ છે. આવી સ્થિતિમાં જોવાનું એ રહે છે કે આ વખતે મહિલા ધારાસભ્યો ચૂંટવાનો રેકોર્ડ તોડશે કે કેમ?
પ્રથમ વખત ચૂંટણીમાં મહિલાઓ
હરિયાણાની સ્થાપના બાદ જ્યારે 1967માં રાજ્યમાં પ્રથમ વખત વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજાઈ, ત્યારે આઠ મહિલાઓએ ચૂંટણી લડી હતી. જેમાંથી માત્ર ચાર મહિલાઓ ધારાસભ્ય બની શકી હતી. ત્યારથી જો આપણે રાજ્યમાં મહિલા ધારાસભ્યોના વિજયના ટ્રેક રેકોર્ડ પર નજર કરીએ તો તેઓ માત્ર બે વખત ડબલ ડિજિટ સુધી પહોંચી શક્યા છે. આ સિવાય 11 ચૂંટણીમાં મહિલા ધારાસભ્યોની સંખ્યા સિંગલ ડિજિટમાં રહી છે. જો છેલ્લી પાંચ વિધાનસભા ચૂંટણીની વાત કરીએ તો 402 મહિલાઓએ વિધાનસભા ચૂંટણી લડી હતી. જેમાંથી 46 જીતીને ગૃહમાં પહોંચી હતી.
મહિલા ધારાસભ્યોનો ટ્રેક રેકોર્ડ
વર્ષ 1967માં 8 મહિલાઓ ચૂંટણી લડી હતી જેમાંથી 4 ધારાસભ્ય બની હતી. આ પછી 1968માં વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં 12 મહિલાઓએ પોતાનું નસીબ અજમાવ્યું જેમાંથી 7 મહિલાઓનો વિજયો થયો હતો. 1972ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં 13 મહિલા ઉમેદવારોએ ચૂંટણી લડી હતી, જેમાંથી માત્ર 4 જ ધારાસભ્ય બની શકી હતી. 1977માં 20 મહિલાઓ ચૂંટણી લડી હતી, જેમાંથી માત્ર 4 જ જીતી શકી હતી. 1982ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં 27 મહિલાઓએ પોતાનું નસીબ અજમાવ્યું, જેમાંથી 7 મહિલા ધારાસભ્યનો વિજય થયો હતો. 1987ની ચૂંટણીમાં 35 મહિલાઓ લડી હતી અને માત્ર 5 જ મહિલા જીતી હતી.
1991થી 2019 સુધીની સંડોવણી
1991ની વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં 41 મહિલાઓએ ચૂંટણી લડી હતી, જેમાંથી માત્ર છ મહિલાઓ જ ધારાસભ્ય બની હતી. 1996માં ચૂંટણી લડતી મહિલાઓની સંખ્યામાં ઘટાડો થયો હતો અને માત્ર સાત મહિલાઓ ચૂંટણી લડી હતી, જેમાંથી ચાર ધારાસભ્ય બની હતી. 2000ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં 49 મહિલા ઉમેદવારો હતા, જેમાંથી માત્ર 4 જ જીતી શકી હતી. તેવી જ રીતે 2005ની વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં 60 મહિલા ઉમેદવારો હતા, જેમાંથી માત્ર 11 ધારાસભ્યો ચૂંટાયા હતા. 2009ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં 69 મહિલાઓએ પોતાનું નસીબ અજમાવ્યું હતું, જેમાંથી માત્ર 9 જ જીતી શકી હતી. 2014માં સૌથી વધુ મહિલા ઉમેદવારોએ ચૂંટણી લડી હતી. આ ચૂંટણીમાં 116 મહિલા ઉમેદવારો હતા, જેમાંથી 13 ધારાસભ્ય બન્યા હતા. અત્યાર સુધીમાં 2014માં સૌથી વધુ 13 મહિલાઓ ધારાસભ્ય બની હતી. 2019માં યોજાયેલી વિધાનસભા ચૂંટણીમાં 108 મહિલાઓએ પોતાનું નસીબ અજમાવ્યું હતું, જેમાંથી 9 ધારાસભ્યો બનવામાં સફળ રહી હતી.
રાજકીય પક્ષો જવાબદાર?
હરિયાણા વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ચૂંટણી લડતી મહિલાઓની સંખ્યામાં વધારો થયો હતો, પરંતુ ધારાસભ્ય બનતી મહિલાઓની સંખ્યા કોઈ નોંધપાત્ર વધારો જોવા મળ્યો નહી. હરિયાણામાં કુલ 90 વિધાનસભા બેઠકો છે, જેમાંથી 2019માં માત્ર 9 મહિલાઓ જ ધારાસભ્ય બની છે. આ સંદર્ભમાં મહિલાઓનું માત્ર 10 ટકા પ્રતિનિધિત્વ છે. જ્યારે રાજ્યમાં તેમની વસ્તી લગભગ 47 ટકા છે. હરિયાણાના કુલ 1.97 કરોડ મતદારોમાંથી 1.05 કરોડ (53.3 ટકા) પુરુષો અને 92.5 લાખ (47.7 ટકા) મહિલાઓ છે. આ પરિપ્રેક્ષ્યમાં વિધાનસભામાં મહિલાઓની ભાગીદારી ઘણી ઓછી છે. મહિલાઓની ઓછી ભાગીદારી માટે રાજકીય પક્ષો જવાબદાર ગણાય છે કારણ કે તેઓ ટિકિટ આપવામાં મોટું દિલ બતાવતા નથી.
હરિયાણાની પ્રથમ મહિલા ધારાસભ્ય
ચંદ્રાવતી હરિયાણા વિધાનસભાની પ્રથમ મહિલા ધારાસભ્ય અને હરિયાણાની પ્રથમ મહિલા સંસદસભ્ય પણ હતી. તેઓ 1990માં લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર હતા. 1964 અને 1972માં હરિયાણાના મંત્રી હતા. તેમણે 1954માં બધરા વિધાનસભા મતવિસ્તારમાંથી કોંગ્રેસના ઉમેદવાર તરીકે તેમની પ્રથમ વિધાનસભા ચૂંટણી લડી હતી અને જીતી હતી. તેમણે બે લોકસભા અને 11 વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ સહિત 13 ચૂંટણીઓ લડી હતી. તેમાથી સાત ચૂંટણીમાં વિજય થયો હતો.
કિરણ ચૌધરી ક્યારેય ચૂંટણી હાર્યા નથી
ભાજપના રાજ્યસભા સભ્ય કિરણ ચૌધરી પૂર્વ મુખ્યમંત્રી ચૌધરી બંસીલાલના પુત્રવધૂ છે. પૂર્વ ધારાસભ્ય સુરેન્દ્ર સિંહની પત્ની કિરણ ચૌધરી તોશામથી પેટાચૂંટણી સહિત ચાર વખત જીતીને વિધાનસભામાં પહોંચી છે અને મંત્રી પણ રહી ચૂકી છે. હવે તેઓ રાજ્યસભાના સાંસદ છે. 2024ની લોકસભા ચૂંટણી બાદ કોંગ્રેસ છોડી અને ભાજપમાં જોડાયા છે. રાજકારણમાં આવ્યા પછી તે એકપણ ચૂંટણી હારી નથી. ભાજપે આ વખતે કોંગ્રેસની સાંસદ રહી ચૂકેલી તેમની પુત્રી શ્રુતિ ચૌધરીને તોશામ બેઠક પરથી ઉમેદવાર બનાવ્યા છે.
કોંગ્રેસ સાંસદ કુમારી સેલજા
કોંગ્રેસના દિગ્ગજ નેતા કુમારી સેલજા પાર્ટીનો દલિત ચહેરો છે. તેઓ સિરસાથી લોકસભા સાંસદ છે. સેલજાએ પોતાની રાજકીય સફર મહિલા કોંગ્રેસ સાથે શરૂ કરી અને 1990માં તેના પ્રમુખ બન્યા. તે 1991માં હરિયાણાના સિરસાથી પહેલીવાર સાંસદ બની હતી. ત્યારથી ચાર વખત લોકસભાના સભ્ય હોવા ઉપરાંત સેલજા એક વખત રાજ્યસભાના સભ્ય અને ત્રણ વખત કેન્દ્રમાં મંત્રી પણ રહી ચૂક્યા છે. આ વખતે તે વિધાનસભા ચૂંટણી લડવા માટે કોંગ્રેસમાંથી ટિકિટ માંગી રહી છે. કુમારી સેલજાને સપ્ટેમ્બર 2019માં હરિયાણા પ્રદેશ કોંગ્રેસની અધ્યક્ષ બનાવવામાં આવી હતી. તે 20 એપ્રિલ 2022 સુધી આ પોસ્ટ પર રહી હતી. જેના કારણે હવે તે પોતાને મુખ્યમંત્રી પદના દાવેદાર પણ માની રહી છે.
ગીતાએ જીતની હેટ્રિક ફટકારી
ગીતા ભુક્કલ 2005માં પ્રથમ વખત કલાયત વિધાનસભા ક્ષેત્રમાંથી ધારાસભ્ય બન્યા હતા. ત્યારે કોંગ્રેસે 37 વર્ષમાં પહેલીવાર આ સીટ જીતી હતી. 2009માં નવા સીમાંકન પછી તે ઝજ્જર વિધાનસભા ક્ષેત્રમાં આવી અને 2009, 2014 અને 2019 ની ચૂંટણીઓ જીતીને તે ઝજ્જરમાં જીતની હેટ્રિક બનાવનાર પ્રથમ ધારાસભ્ય બની છે. તેઓ રાજ્યમાં મંત્રી પણ રહી ચૂકી છે અને ચાર વખત ધારાસભ્ય તરીકે ચૂંટાઈ છે. હરિયાણાના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી ચૌધરી ભજનલાલના પત્ની જસમા દેવી 1987માં આદમપુરથી ધારાસભ્ય હતા. આ પછી ભજનલાલના પુત્ર કુલદીપ બિશ્નોઈની પત્ની રેણુકા બિશ્નોઈ 2011માં આદમપુર પેટાચૂંટણી અને 2014માં હાંસીથી ધારાસભ્ય બન્યા હતા.
ભાજપના નેતા સુધા યાદવ
JJP પ્રમુખ અજય સિંહ ચૌટાલાની પત્ની નયના ચૌટાલા ધારાસભ્ય રહી ચૂક્યા છે. તે 2014માં ડબવાલીથી ધારાસભ્ય બની હતી અને 2019માં બાઢડાથી જીતી હતી. ભાજપના દિગ્ગજ નેતા સુધા યાદવને પાર્ટીનો મહિલા ચહેરો માનવામાં આવે છે. સુધા યાદવે મહેન્દ્રગઢ બેઠક પરથી રાવ ઈન્દ્રજીત સિંહને હરાવ્યા છે.
Source link
