UPI service will not be free : શું UPI કાયમ માટે મફત રહેશે? RBI એ આપ્યો આશ્ચર્યજનક જવાબ
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) ના ગવર્નર સંજય મલ્હોત્રાએ તાજેતરમાં કહ્યું હતું કે UPI (યુનિફાઇડ પેમેન્ટ ઇન્ટરફેસ) સેવા હંમેશા માટે મફત રહી શકતી નથી. તેમણે સ્પષ્ટપણે કહ્યું હતું કે આ ડિજિટલ પેમેન્ટ સિસ્ટમ ચલાવવામાં ખર્ચ થાય છે, અને કોઈને તો આ ખર્ચ સહન કરવો પડશે.
RBI ગવર્નરે મોનેટરી પોલિસી કમિટી (MPC) ની બેઠક બાદ એક પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં આ નિવેદન આપ્યું હતું. તેમણે કહ્યું, “મેં ક્યારેય કહ્યું નથી કે UPI હંમેશા મફત રહેશે. આ સેવા સાથે સંકળાયેલા ખર્ચ છે અને કોઈ તેને ચૂકવશે.”
UPI નો ખર્ચ કોણ ઉઠાવશે?
ગવર્નરે વધુમાં કહ્યું કે સૌથી મહત્વની વાત એ છે કે આ સિસ્ટમને ટકાઉ બનાવવી પડશે. સરકાર ચૂકવણી કરે કે કોઈ બીજું, તેનાથી કોઈ ફરક પડતો નથી. પરંતુ આ સેવાનો ખર્ચ ચૂકવણી વિના લાંબા સમય સુધી ટકી શકતો નથી.
તેમણે કહ્યું કે કોઈપણ સેવા ત્યારે જ ટકાઉ હોય છે જ્યારે તેનો ખર્ચ આવરી લેવામાં આવે, પછી ભલે તે વ્યક્તિ હોય, ઉદ્યોગપતિ હોય, બેંક હોય કે સરકાર હોય.
શું શૂન્ય ખર્ચ મોડેલ લાંબો સમય ચાલશે નહીં?
RBI ગવર્નરે અગાઉ પણ આ મુદ્દા પર ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. જુલાઈ 2025 માં યોજાયેલી ફાઇનાન્શિયલ એક્સપ્રેસ BFSI સમિટમાં, તેમણે કહ્યું હતું કે UPI નું ઝીરો-કોસ્ટ મોડેલ લાંબા સમય સુધી ટકી શકે નહીં.
તેમણે કહ્યું કે હાલમાં સરકાર આ સેવાને સબસિડી આપી રહી છે, જેના કારણે બેંકો અને અન્ય કંપનીઓને કોઈ સીધો ખર્ચ થતો નથી, પરંતુ જેમ જેમ વ્યવહારોની સંખ્યા વધી રહી છે તેમ તેમ ખર્ચ પણ વધી રહ્યો છે.
UPI મોડેલ બદલાઈ રહ્યું છે, ICICI બેંકે પહેલું પગલું ભર્યું
દરમિયાન, એક મોટા સમાચાર એ પણ આવ્યા છે કે ICICI બેંકે UPI વ્યવહારો પર પ્રોસેસિંગ ફી વસૂલવાનું શરૂ કર્યું છે. એક અહેવાલ મુજબ, ICICI બેંક હવે વ્યવહારના આધારે ચુકવણી એગ્રીગેટર્સ (PAs) વસૂલશે.
જો PA પાસે ICICI માં એસ્ક્રો એકાઉન્ટ છે, તો 2 બેસિસ પોઈન્ટ (₹100 પર ₹0.02) સુધીની ફી વસૂલવામાં આવશે. પ્રતિ ટ્રાન્ઝેક્શન મહત્તમ ₹6. જે PA પાસે ICICI માં એસ્ક્રો એકાઉન્ટ નથી,
તેમની પાસેથી 4 બેસિસ પોઈન્ટ સુધી વસૂલવામાં આવશે. પ્રતિ ટ્રાન્ઝેક્શન મહત્તમ ₹10. જો વેપારીનું ICICI બેંકમાં ખાતું હોય અને વ્યવહાર તેમાંથી કરવામાં આવે, તો કોઈ ફી વસૂલવામાં આવશે નહીં.
