ઝારખંડના ધનબાદ જિલ્લામાં સ્થિત એક મુખ્ય પર્યટન સ્થળ, મૈથોન ડેમ, તેની કુદરતી સુંદરતા, ઇજનેરી કૌશલ્ય અને શાંત વાતાવરણ માટે પ્રખ્યાત છે. આ ડેમ બારાકર નદી પર સ્થિત છે અને ઝારખંડ અને પશ્ચિમ બંગાળની સરહદ પર સ્થિત છે.
ઐતિહાસિક અને તકનીકી લાક્ષણિકતાઓ
બાંધકામ અને હેતુ: મૈથોન ડેમ ૧૯૫૩ થી ૧૯૫૭ ની વચ્ચે બનાવવામાં આવ્યો હતો અને તેનો હેતુ પૂર નિયંત્રણ, સિંચાઈ અને વીજળી ઉત્પાદનનો હતો. આ ડેમ ભારતના પ્રથમ વડા પ્રધાન પંડિત જવાહરલાલ નેહરુના સપનાઓમાંનો એક હતો.
કદ અને ક્ષમતા: બંધની લંબાઈ લગભગ 4,789 મીટર અને ઊંચાઈ 50 મીટર છે. તેનો જળાશય 65 ચોરસ કિલોમીટરમાં ફેલાયેલો છે, જેને મૈથોન તળાવ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
વીજળી ઉત્પાદન: મૈથોન ડેમ એશિયાનો પ્રથમ ભૂગર્ભ જળવિદ્યુત પ્લાન્ટ ધરાવે છે, જે 60 મેગાવોટની ક્ષમતા સાથે વીજળી ઉત્પન્ન કરે છે.
પ્રવાસી આકર્ષણો
મૈથોન તળાવ: તળાવનું શાંત પાણી અને લીલોતરીભર્યું વાતાવરણ તેને બોટિંગ, માછીમારી અને પક્ષી નિરીક્ષણ માટે આદર્શ બનાવે છે.
ડીયર પાર્ક: ડેમની નજીક સ્થિત ડીયર પાર્કમાં પ્રવાસીઓ તેમના કુદરતી વાતાવરણમાં હરણ જોઈ શકે છે.
કલ્યાણેશ્વરી મંદિર: ડેમથી લગભગ 6 કિમી દૂર આવેલું, આ મંદિર મા કાલીને સમર્પિત છે અને ધાર્મિક આસ્થાનું કેન્દ્ર છે.
પિકનિક અને ફોટોગ્રાફી: મૈથોન ડેમનો સુંદર લેન્ડસ્કેપ તેને પિકનિક અને ફોટોગ્રાફી માટે એક આદર્શ સ્થળ બનાવે છે, ખાસ કરીને સૂર્યાસ્ત સમયે.
કેવી રીતે પહોંચવું
સડક માર્ગે: મૈથોન ડેમ ધનબાદથી લગભગ 48 કિમી અને આસનસોલથી 24 કિમી દૂર આવેલું છે.
રેલ માર્ગે: નજીકનું રેલ્વે સ્ટેશન બારાકર છે, જે ડેમથી લગભગ 8 કિમી દૂર છે.
હવાઈ માર્ગે: સૌથી નજીકનું એરપોર્ટ રાંચી ખાતે આવેલું છે, જે ડેમથી લગભગ ૧૯૪ કિમી દૂર છે.
મુલાકાત લેવાનો શ્રેષ્ઠ સમય
મૈથોન ડેમની મુલાકાત લેવાનો શ્રેષ્ઠ સમય ઓક્ટોબરથી માર્ચ છે, જ્યારે હવામાન ખુશનુમા અને ઠંડુ હોય છે. ચોમાસા દરમિયાન (જુલાઈથી સપ્ટેમ્બર) તળાવ અને તેની આસપાસનો વિસ્તાર લીલોતરી બની જાય છે, પરંતુ ભારે વરસાદ લપસણી સ્થિતિ અને સલામતીની ચિંતાઓનું કારણ બની શકે છે.
મુસાફરી ટિપ્સ
ડેમ વિસ્તારમાં પ્રવેશવા માટે પરવાનગીની જરૂર પડી શકે છે; મુલાકાત લેતા પહેલા સ્થાનિક અધિકારીઓ સાથે તપાસ કરો.
ડેમના કિનારા લપસણા હોઈ શકે છે; યોગ્ય ફૂટવેર પહેરો અને બાળકો પર ખાસ ધ્યાન આપો.
સ્થાનિક સંસ્કૃતિ અને પર્યાવરણનો આદર કરો; વન્યજીવનને કચરો ન નાખો કે ખલેલ ન પહોંચાડો.
મૈથોન ડેમ માત્ર ઝારખંડનું એક મુખ્ય પર્યટન સ્થળ નથી પરંતુ તે ભારતના એન્જિનિયરિંગ કૌશલ્ય અને કુદરતી સૌંદર્યનું પ્રતીક પણ છે. જો તમે પ્રકૃતિ, ઇતિહાસ અને સાહસના મિશ્રણનો અનુભવ કરવા માંગતા હો, તો મૈથોન ડેમની મુલાકાત અવશ્ય લેવી જોઈએ.
